Кашмиридан келган ромчининг олдиға ўлтуруб: — Қани бир бахтимизни синаб қарайлиқ-чи, —дедим. — Ранжми, ғойибми, ҳозирми? — деб сўради. «Кўрнинг тилагани икки кўзи», «Кампирнинг дарди ғўзада» дегандек, маним ҳам ўйлаганим сизга ўхшаған «Чоти айри, боши юмолоқ» дардисарлар эмасми, шунинг учун давоми…
— Ҳай ака! Вақтинг бўлса гапимга бир оз қулоқ бер! Қалай, ўзинг тантимисан? Агар танти бўлсанг, санга бир гапим бор. Пўскалласини айтсам, сан ўзинг, йўқ сан эмас, санинг халқинг била туриб сувга… шунақа қиладилар-да… —Йўқ-йўқ, ҳовлиқма, бердисини айткунча кишини белаши давоми…
Батқалдоқ хўжа: — Ҳой эшон, биз ҳам энди анча тараққий қилибмиз-а?! Лўкидон хўжа: — Қаёқдан билдингиз? — Хотунларимиз нос ўрниға попирўс чека бошлабдурлар. — Қаёқда кўрдингиз? — Қаёқда кўрар эдим, сентралний мўнчада кўрдим… Шилғай «Муштум» — 1923 йил, 3-сон, 7-бет
Ишчининг топқани хўжайиннинг халтасиға кетади. Совдагарнинг топқани ўғул тўйисиға кетади. Тошканд кўнчиларининг топқани қишлиқ тўкма билан ёзлиқ гапка кетади. Қиморбознинг топқани гарткам билан тўртта ошиққа кетади. Беданабознинг топқани тариққа кетади. Муриднинг топқани эшонга кетади. Эшоннинг топқани саккизта хотунға кетади. Хотунларнинг давоми…
Мана бу бир жуфт байт, ўзимизнинг ота-бободан қолиб келган ҳалол молимиздур. Ушбуни ҳам ким маники, деса боши ўлумда, моли талондадур. Агар қўни-қўшниларнинг кўз олайтиришларидан қўрқмай, доирани кенгайтириброқ юборсақ бу байтдан бутун Шарқни ҳам насибадор қила оламиз. Аммо бошқаларға йўл-йўруқ йўқдур. давоми…
Кўкча даҳаси билан Бешёғоч даҳаларининг ораларидағи сиёсий муносабат қутулмаган жойда бузилиб кетиб, сан-манга боришиб қолдилар. Бу бузилишнинг ибтидоси Кўкчанинг Чиғатойи билан Бешёғочнинг Чақаридан ит урушдириш масаласидан чиқди. Чиғатойнинг ўн йилдан бери сув ўрниға сут бериб, зўрайтириб келган олапарини Чақарнинг аҳамиятсиз давоми…
Почча! Биздан ҳол-аҳвол сўрасангиз, биз Тошканд деган бир шаҳарда турамиз. Шаҳримизни баъзи кексалар «Шош» деб, газетчилар «Туркистон маркази» деб ҳам атайдирлар. Биз, мана шу «ойнабандлиқ» шаҳарнинг «Эшонгузар» отлиқ маҳалласида туруб ярим белдан лой кечамиз, лой, почча! Маҳалламизга тош терилса биз давоми…
— Отқа қоққан тақадек, сувдан чиққан бақадек, бир мирилик чақадек— маъориф шўросига сало-о-ом! — Ўзи четка буқинуб, шахсиятка тўқинуб, аллакимга чўқинуб — ўғри ушлаганга сало-о-ом! — Кўрунган ер оқ салла, оқ бўлса ҳам бўш калла, оқу қора ҳам малла — давоми…
Сарлавҳани ўқуғач, Пуанқаранинг лўттисидан[1], Керзўннинг Туркияга қилаётқан олифталигидан эшитамиз, деб кўнглингиз айнар. Воқиъан бу тўғрида кўнглингиз айнаб, ҳазми қийин бўлған Ёврупо йиртқичларининг куракда турмаған сиёсатларини «воқ» этиб қусуб юборишға ҳам ҳақлидирсиз. Тўғриси ҳам бу ит эмганларнинг тутқан сиёсатларини ҳар қандай давоми…
Тарихга бир айланиб қаралса, муштнинг аҳамияти зоғора нондек бўлиб кўз ўнгида гавдаланур. Аммо холи ҳозирамизга ҳам кўз қирини ташланса, мушт деган ҳайвони ғайри нотиқнинг сиёсатда подшоҳ, иқтисодда авлиё, фанда кимё ўрнини ишғол этканини кўрилур. Буларни ҳам бир ёққа қўя туриб, давоми…