Asl ism-sharifi Semuyel Lengxorn Klemens bo‘lgan amerikalik yozuvchi, jahon adabiyotining yirik namoyandasi. O‘spirinlik va yigitlik yillarida darbadarlikda kun kechirgan, turli kasblar bilan shug‘ullanib, tirikchilik o‘tkazgan, keyinchalik gazeta tahririyatlarida ishlagan.Folklor syujeti asosida yozilgan «Kalaverasdan chiqqan mashhur sakrovchi qurbaqa» asari (1865)da soddadil amerikaliklarning hazil-mutoyibasi va hayoti tasvirlangan. 1867 yilda Yevropa va Falastin bo‘ylab sayohat qilgan. «Chet ellardagi soddadil kishilar» (1869) yumoristik ocherklar, «Toblanganlar» (1872) ocherklar kitoblariga kirgan asarlar ana shu sayohatlar taassurotlari asosida maydonga kelgan.«Zarhal asr» (1873, Ch. Uorner bilan hamkorlikda) romani moliyaviy-siyosiy korrupsiya haqida, «Yaltiroq asr» (1874) satirik romanida esa jamiyat illatlari hajv etiladi. Yumoristik va satirik yo‘sinda yozilgan «Eski va yangi hikoyalar» (1875), «Tennesidagi jurnalistika» (1869), «Meni gubernatorlikka qanday saylashgani» (1870), «Qishloq xo‘jaligi gazetasiga qanday muharrirlik qildim» (1870) singari to‘plamlariga kirgan asarlarida Amerika xayotining turli qirralari tasvirlangan.«Geklberri Finning boshidan kechirganlari» (1884) romanida amerikacha hayotning yetuk ijtimoiy tanqidi, muruvvat va iltifotning manfaatparastlik va shafqatsizlik bilan yonmayon mavjudligi ko‘zga tashlansa, «Qirol Artur saroyidagi konnektikutlik yankilar» (1889) qissasida ijtimoiy qarama-qarshilik dunyosi krralanadi. «Missisipidagi eski davrlar» (1875), «Missisipidagi hayot» (1883) kitoblari, «Shahzoda va gado» (1882), «Ovsar Vilson» (1894), «Tom Soyer chet elda» (1894), «Tom Soyer — josus» (1897), «Sirli notanish odam» (1916) kabi roman va qissalar muallifi.Yozuvchining 1895 yildagi jahon bo‘ylab sayohati «Ekvator bo‘ylab» (1897) kitobida, shuningdek, pamfletlar turkumi, shu jumladan «Qorong‘ida o‘tirgan odamga» (1901), «Harbiy ibodat» (1923 yilda nashr etilgan) asarlarida aks etgan.Bolalarga atab yozilgan asarlari bolalar adabiyotining mumtoz namunalari sanaladi («Tom Soyerning boshidan kechirganlari», 1876 va b.). «Tom Soyerning boshidan kechirganlari» asari (A. Pirnazarov tarjimasi) o‘zbek tilida bir necha bor nashr etilgan. Shuningdek, «Geklberri Finning boshidan kechirganlari», «Hikoya va pamfletlar» (1959), «Shahzoda va gado» (1962) va boshqa asarlari xam o‘zbek tiliga tarjima qilingan, maktab darsliklariga kiritilgan.Rahmatulla Inomov
Sharqiy shtatlardan menga xat yo‘llagan oshnamning iltimosi bilan men Saymon Uiler degan ochiqko‘ngil bir ezma cholni ko‘rgani bordim-da, mendan oshnamning oshnasi Leonidas. U. Smayli haqida biron yangilik olib kelishimni so‘raganini aytib, uni gapga soldim va bu qanday natija berganini quyiroqda davomi…
1882 yil mart oyida men Mantonadagi Riverada yashab turardim. Monte-Karlo yoki Nitsada bo‘lgani kabi odamlar soyasida emas, balki shahar chekkasidagi bu joyda tanholikdan rohatlanasiz. Yana men aytmoqchimanki, quyoshning yorqin nurlari, hayotbaxsh havo va tip-tiniq zangori dengiz tinib-tinchimagan odamlarning shovqin-suronlari hamda davomi…
…Gap shundaki, ser, — gapini davom etdi mister Mak-Vilyams. Chunki suhbat bu bilan boshlanmagan edi, — yashindan qo‘rqish — odamzod mubtalo bo‘lgan eng qayg‘uli nochorliklardan biri. Bundan ayollar ko‘proq azob chekadilar, biroq bunday hol vaqti-vaqti bilan kuchuk bolalarida, ba’zida esa davomi…
Bundan bir necha oy muqaddam mustaqillar partiyasi buyuk Nyu-York shtati gubernatori lavozimiga mening nomzodimni ko‘rsatishdi. Boshqa ikki partiya mister Styuart A. Vudford va mister Jon T. Gofman nomzodini ko‘rsatishdi. Biroq bu janoblarga qaraganda menda muhim ustunlik — dog‘ tushmagan obro‘ davomi…
“Juda”, “o‘ta” degan so‘zni ishlatmoqchi bo‘lganingizda uning o‘rniga har safar “haddan ortiq” yoki “behad” iborasini qo‘llang. Shunda muharrir bu so‘zlarni o‘chirib tashlaydi va yozganlaringiz binoyiday bo‘ladi-qoladi. Xulosa: ortiqcha so‘zlarsiz, aniq, ravon, ta’sirli yozing. O‘rinsiz hayajon yoki yasama mubolag‘a sun’iylikka olib davomi…
Serharakat, oliftanamo va anchagina vaysahi yigitcha men taklif etgan stulga o‘tirib, «Kundalik momaqaldiroq»dan kelganini aytib qo‘shimcha qildi: — Sizdan intervyu olish uchun kelganimga e’tiroz bildirmasangiz kerak? — Nimaga keldim, dedingiz? — Intervyu olish uchun. — Aha, tushunarli. Ha-ha. Hm! Ha-ha. davomi…
Bir necha yillar avval Nyu-Yorkdagi Salamanka shaharchasiga keldim. Bu yerda men poyezdni almashtirishim va uxlab ketiladigan vagonga chiqishim kerak edi. Platforma odamlar bilan gavjum, ularning bari allaqachon liq to‘lib bo‘lgan uzun vagonga chiqib olishga urinishardi. Men chipta sotiladigan kassada o‘tirgan davomi…
Mening chiroyli, yangigina qo‘l soatim o‘n sakkiz oy davomida na oldga chopib, na ortda qolib ishlaydi. Biron marta to‘xtab qolgani yo‘q. Go‘yo, uning mexanizmi abadiy. Nihoyat, soatim to‘xtab qoldi. Aybdor o‘zim. Bu qandaydir katta baxtsizlikdan dalolat deya kuyina boshladim. Eng davomi…
Qishning izg‘irinli tuni. Do‘kondor do‘kon derazasining tashqi panjaralarini tushirar ekan, to‘satdan oynadan do‘kon ichidagi kimsaga ko‘zi tushdi. Do‘konda hali odam borligini payqamagan ham ekan. U notanish kishining do‘kon peshtaxtasida turgan bir necha bo‘lak sariyog‘ni chaqqonlik bilan shlyapasi ichiga yashirganini ko‘rib davomi…
Men hammavaqt odam halol yashashi kerak, deb ishonib kelganman. Doimo bitta gapni takrorlardim: “Hech qachon o‘zing ter to‘kib topmagan nonni og‘zingga olmagin”. Hozir sizga butun umrim mobaynida nechog‘lik halol yashaganimni isbotlab beruvchi bitta hikoyani aytib bermoqchiman. Bir-ikki kun ilgari yaqin davomi…