Nemis faylasufi Artur Shopengauyer (Arthur Schopenhauer) o‘ziga to‘q Dantsig savdogarining oilasida dunyoga keldi. Savdo, tabobat, so‘ng falsafadan saboq oldi. Berlin universitetida dotsent bo‘lib dars berdi.
Aytishlaricha, u o‘zbilarmonlik bilan buyukligi tan olingan Gegel bilan baravar soatlarda o‘z darsini o‘taverdi. Ammo talabalar Gegelni xush ko‘rishardi. Bundan xafsalasi pir bo‘lgan Artur Frankfurtga ketishga majbur bo‘ldi va o‘sha yerda ijod qilib, ijodi namunalarini tinmay ko‘riklarga jo‘natib turdi. Ammo uni tan olishmadi. Faqat o‘limidan so‘ng, 19-asrning yetmishinchi yillariga kelib, uning nomi ko‘z ko‘rib quloq eshitmagan darajada shuhrat qozondi.
Asrning so‘nggi o‘ttiz yili davomida u Ovrupodagi eng o‘qimishli nemis muallifiga aylandi. Uni o‘qishar, u haqda gimnazistdan telegrafistgacha hamma gapirardi. To‘g‘ri, bu uncha-muncha janjalli shuhrat edi. Unga yopishtirmagan yorliqlar qolmadi: “irratsionalizm”, “volyuntarizm”, “pessimizm”, “mizantropiya”, “ayollarga nafratli”, “ateizm” va hokazo “…izm”lar, va aytish kerakki, bu da’volarning aksariyati asosli edi.
Ko‘rilayotgan mavzuni iloji boricha qisqaroq ifodalashga harakat qildim, aks holda, turmush qoidalari haqida barcha zamon mutafakkirlari tomonidan aytilgan fikrlarni takrorlashga to‘g‘ri kelardi. Shunga qaramasdan, fikrlarimiz bir joydan chiqqanda ularni eslatib o‘tishni lozim topdim. Qolaversa, qamrov kengayib ketgan taqdirda ularni tartibga davomi…
Ongsizlikning zulmatli tunidan uyg‘onib, hayotga qadam qo‘ygan iroda o‘zini shaxs, individium sifatida allaqanday cheksiz va chegarasiz olamda, qayerlargadir intilayotgan, iztirob chekayotgan, adashib yurgan son-sanoqsiz individiumlar orasida ko‘rib, xuddi og‘ir uyqudan uyg‘ongandek qo‘rqib, sarosimaga tushadi va tezroq orqaga – ongsizlikka qaytgisi davomi…
Agar ayollar bo‘lmasa biz o‘z hayotimizning dastlabki lahzalarida yordamdan, keyinroq lazzatlardan, eng so‘nggida esa ovunchog‘imizdan mahrum bo‘lar edik, degan edi bir farang olimi. Menimcha, ayollarni haqiqatan ham bundan oshirib maqtashning iloji yo‘q. Ayolning qaddi-qomatiyoq uning na ruhiy, va na ketmon davomi…