Карнеад (м.а. 212-129)

Файласуф Карнеад Юнонистоннинг Кирен шаҳрида туғилиб ўсди. У фалсафа мактабига раҳбарлик қилиб, ҳақиқатнинг мезонлари ҳақидаги таълимотни ишлаб чиқди. Карнеаднинг ўзига хос кучли ва жарангдор овози бор эди. У ўта меҳнаткашлиги, ўткир ақл-фаросати билан замондошларининг таҳсинига сазовор бўлган. Айниқса, нотиқлик бобидаги маҳоратига ҳамма тан берган. Ҳақиқатнинг мезонларига оид фикрларини дадил айта олганига қарамай, Карнеад ўлимдан қаттиқ қўрққан. Ваҳоланки, у доимо: «Табиатнинг ўзи яратади, ўзи ҳалок қилади», — деган сўзларни такрорлашни хуш кўрарди. Ривоят қилишларича, Карнеад Антипатр исмли бир танишининг заҳар ичиб, вафот этганини эшитиб қолади. Унинг жасоратидан ҳаяжонга тушган файласуф:

— Қани, менга ҳам келтиринглар! — дейди қатъийлик билан.

— Нимани келтирайлик? — деб сўрашганида Карнеад каловланиб қолади ва бир лаҳзалик сукутдан сўнг:

— Асал қўшилган майни келтиринг! — деб жавоб беради.

* * *

Ҳар қандай ҳақиқат — «нисбийликка йўғрилган ишончдир. Яна ҳам аниқроқ айтадиган бўлсак, ҳақиқат — «эҳтимоллик»дир.

* * *

Рўй бераётган ҳодисаларнинг ҳаммаси ҳам тақдири азал меваси эмас. Уларнинг баъзи бирлари бизнинг ҳукмимиздадир.

* * *

Мулоҳазадан тийилиш энг тўғри йўлдир.