Qirg‘ovulning chin gapirish o‘rniga yolg‘on gapirib, bir falokat tuzog‘iga ilingani, chin so‘zni sher yolg‘on deb oylab, ovozini eshitib, yetib kelmagani va uni balo tuzog‘idan xalos etmagani
To‘qayda bir yirtqich sher bor edi. Vaxshatda osmon sheridek qo‘rqmas edi. U bolalari bilan o‘ynab, zavqqa to‘lganda, chumolilar uning bolasini talab qiynardi. U o‘zining ajralmas bu boyligi -farzandini og‘ziga tishlab asrar edi.
O‘sha to‘qayda bir qirg‘ovul ham bo‘lib, bu yirtqich sherning vaxmidan doim qo‘rquvda edi. Sher bo‘lsa bolasini og‘zida tishlab, dam-badam to‘qayning goh u yog‘iga borardi, goh bu yog‘iga. Sho‘rlik qush uning tepasida nogahon parr etib uchsa, sher qo‘rqqanidan seskanib ketar, bolasiga ham tishi botib ketardi. Tishi bilan o‘z bolasini, o‘z jigarporasini yarador qilardi.
Doim unga shu g‘am ichida g‘am, g‘am ham emas, motam ustiga motam edi. Bu tashvishdan ko‘ngli ozor topib, u qirg‘ovul bilan o‘rtoq bo‘la boshladi. U dedi:
– Mening senga hech qasdim, dushmanligim yo‘q. Xotirjam bo‘lib, meni o‘zingga ishonchli do‘st deb bil. Qo‘rqishni yig‘ishtir, hamdamim, sirdoshim bo‘l; aysh va xursandlik vaqtida birga kuylashadiganim bo‘l. Men ham sening kuylaringni eshitib, shod bo‘lay; nag‘malaring bilan qayg‘udan ozod bo‘lay. Shart shuki, senga bir ziyon yetsa, falak seni xiyla bilan bandga solsa, marhamat qo‘lini senga yordam uchun cho‘zay, bosh panjam bilan dushmanni yerga barobar qilay. Sadoqat masalasida o‘zimni ko‘rsatib, seni dushman tuzog‘idan xalos aylay.
Sher ko‘p sehr bilan o‘z fikrini tushuntirishga tirishdi, ham sadoqatli bo‘lishga ahd qildi. Oralarida bir-birlariga shunday muhabbat paydo bo‘ldiki, bunga osmonning o‘zi ham hasad qilardi. Qaerda yirtqich sher dam olib yotsa, atrofida qirg‘ovul bemalol uchib yurardi. Sultonning tepasida humo qushi aylanganday, sher boshida qirg‘ovul aylanib parvoz qilardi. Sher uning sayrashini eshitib, kuyida yolg‘on borligini faxm qilib, der edi:
– Yolg‘on gapirma, yomon bo‘ladi. To‘g‘ri odamlar oldida yolg‘on qoralanadi.
Qirg‘ovul pandni eshitmas, o‘zi bilan o‘zi mast, ataylab fig‘onini hech pasaytirmas edi.
Bir kun bir ovchi uni tutish uchun o‘z tuzog‘ini yoygan edi, u don bilan suvni ko‘rib, uning oldiga borgach, ovchi uning ustiga tuzoqni tortdi. Tuzoqda u baxtsiz qichqirib, bir necha bor: «Dod, meni tutdilar!» – dedi.
Bu so‘z sher qulog‘iga eshitildi, lekin uning bu ashulasini har galgidek yolg‘on deb o‘yladi. Bunaqa yolg‘onlarni ko‘p eshitgani uchun chin qichqirig‘ini ham yolg‘on deb gumon qildi. U qancha rostakamiga qichqirmasin, rostini ham yolg‘on deb hisobladi. Uni qutqarish uchun iltifot ko‘rsatmadi; natijada uning hayoti qirqildi. Kimki beixtiyor rost gapirsa, yolg‘on gapirsa ham xalq uni rost deydi.
Alisher Navoiyning «Hayrat ul-abror» dostonidan