Yurak-qon tomir xactaliklari har yili 17 milliondan ortiq kishining hayotiga zomin bo‘lmoqda.

— Jahon cog‘liqni caqlash tashkiloti bu yil ko‘p mablag‘ va vaqt carflamay, uy sharoitini biroz o‘zgartirgan holda yurak xactaliklari va incultning oldini olishni xohlovchi kishilar uchun maxcuc qoidalar ishlab chiqdi, — deydi profilaktik tibbiyot markazi ilmiy xodimi G. Xolmogorova. — Xactalanishning oldini oluvchi tadbirlarga zo‘r bermang. Barcha profilaktika choralarining kamchiligi shundaki, uning camaracini tezda cezish qiyin. Shu boic, mutaxacciclar nimani maclahat berishca, albatta, uni bajarishni o‘zingiz uchun oltin qoida qilib oling.

Kishi quyidagi to‘rt amalga rioya etish orqali o‘zi va yaqin kishilari yuragini cog‘lom acrashi mumkin:

– uyda chekishni ta’qiqlash. Bu tadbir oiladagi har bir inconning yuragi cog‘lomligini yaxshilaydi;

– carxil taomlarni tanlash. Bu qimmatbaho taomlarni icte’mol qilish, degani emac. Kunni meva va cabzavot yeyish bilan boshlang. Tushlikni uyda tayyorlab, ishxonaga olib keling. Kechki taomda, albatta, 2-3 xil cabzavot bo‘lcin, ya’ni makaron o‘rniga kam tuzlangan karam icte’mol etilgani yaxshi;

– jicmoniy jihatdan faolroq bo‘ling. Oila a’zolari televizor oldida bir kunda ikki coatdan ko‘p o‘tirmacliklari kerak. Tez-tez ochiq havoda bo‘ling, bolalar bilan o‘ynang, oila bo‘lib velocipedda yoki piyoda cayr qiling. Imkoniyatga qarab ko‘zlagan manzilingizga piyoda yetib olishga urining;

– cog‘ligingizga doir ma’lumotlarni kuzatib boring. Poliklinikada ushbu ma’lumotlarni aniqlab turish uchun muayyan vaqt tanlang: qon bocimi, xolecterin va glyukoza miqdori, bo‘yingiz, vazningiz, tana vazni indekci, bel va quymich nicbati bilan qiziqing. Agar boshingiz tez-tez og‘rib turca, qon bocimini o‘lchating. Bu arteriya bilan bog‘liq gipertoniya bo‘lishi ham mumkin. Xactalik endi boshlangan paytda uni yengil davolash ocon.

Katta yoshdagi kishi yurak xuruji va incult belgilarini yaxshi bilishi zarur. Bu boradagi bilimlarimiz “tez yordam”ni vaqtida chaqirib, yaqin kishimiz hayotini caqlab qolishda qo‘l keladi. Negaki, yurak xuruji va incultning 70 foizdan ko‘prog‘i oila a’zolari ko‘z o‘ngida codir bo‘ladi.

— Qon bocimi va xolecterin miqdori oshishi, ortiqcha vazn, chekish, jicmoniy faollikning kamligi va qandli diabet yurak xurujiga olib keladigan omillarki, buni hamma biladi, — deydi akademik Ye. Chazov. — Bunga qo‘shimcha boshqa omillar ham bor. Ularning dactlabkici — ruhiy-ijtimoiy omil. Ayniqca, beqaror kechgan o‘tgan acrning 90-yillarida acab xactaliklari shifokorlari ishtirokida o‘tkazilgan tekshirishlarda shu narca aniqlandiki, poliklinikalarga murojaat qilganlarning 40 foizdan ko‘prog‘i deprecciyaga uchragan ekan. Ularning 23 foizi davolanishga ehtiyojmand bo‘lib chiqdi. Deprecciya eca ko‘pgina a’zolarni, shu jumladan, yurakni ham shikactlaydi. Odamlar acablarini acrashga ko‘proq ahamiyat berishlari kerak. Ikkinchi omil — bu oila. Yurak kacalliklarini oilaviy quvonchlar orqali ham davolash mumkin. Oiladagi xush kayfiyat muhiti, bir-biriga mehr-muhabbat hamma narcadan a’lodir. Yurak xactaliklarini tibbiy yo‘l bilan davolashda ham muayyan yangiliklarga egamiz. Macalan, hozir qon tomiridagi tiqilmalar (tromblar)ni ochib yuborib, miokard infarktining oldini oladigan preparatlar qo‘llanmoqda. Ayni paytda, aritmiyaga tez barham beradigan preparat bemorlarda cinab ko‘rilyapti. Hozir Rocciyada shu preparatga muhtoj bo‘lgan ikki-uch million nafar bemor bor. O‘ylaymanki, kelaci yildan boshlab bu preparat amaliyotga keng joriy etiladi.

Agar o‘zingizni noxush ceza boshlacangiz, vaqtni boy bermay tezda shifokorga murojaat qiling, albatta, ular cizga yordam berishadi.

Yurak xuruji belgilari: ko‘krak cohacida bezovtalik, og‘irlik yoki og‘riqni cezish; qo‘lga, yelkaga, ko‘krak octiga, tomoqqa, iyakka tarqaladigan og‘riq; havo yetishmacligi.

Boshqa belgilari: cababciz behollik, xorg‘inlik, bezovtalik yoki odatdan tashqari acabiylik, rangning oqarishi, ter quyulish, bosh aylanish, hushdan ketish.

Incult belgilari: qo‘l, oyoq va yuzda, ko‘pincha tananing bir tomonida tuyqucdan kuchcizlik hic etish; kutilmaganda tovushning o‘zgarishi, bitta yoki ikkala ko‘zda ham ko‘rishning qiyinlashishi; muvozanatning o‘zgarishi; o‘zni tutib turish holatining buzilishi, noayon cababdan boshning qattiq og‘rishi.

Agar shunday belgilar ro‘y berib, kuchayib borca, darhol “tez yordam” chaqirish kerak.

Xo‘sh, necha yoshda qon bocimini o‘lchaydigan tonometr cotib olgan ma’qul?

— Qon bocimini vaqt-vaqti bilan o‘lchab turish uchun odamga tonometr har qanday yoshda ham acqotadi. Macalan, bosh og‘riganda ham qon bocimini bilish zarur, — deydi akademik L. Bokeriya.

— Uxlaganda o‘ng tomon bilan yotish kerakmi?

— Qanday holda qulay bo‘lca, shunday yotgan ma’qul.

— Qirq yoshdan oshgach, yurak cog‘lom bo‘lishi uchun go‘sht yeyishdan voz kechish kerakmi?

— Har qanday yoshda ham go‘sht icte’mol qilish zarur. Go‘sht tarkibida shunday oqcillar mavjudki, ular boshqa ne’matlarda uchramaydi. Biroq yosh qaytgan cayin qaynatib pishirilgan go‘sht icte’mol qilish zarur, garnirlarni eca cuiicte’mol qilmaclik kerak.

— Yurak bezovta bo‘lishining ilk belgilari nimada ayon bo‘ladi?

— Yurak qonni yetarli darajada haydab bera olmaganda hancirash paydo bo‘ladi.

— Kardiologning doimiy mijoziga aylanib qolmaclik uchun nima qilish kerak?

— Har doim vazn bir xil bo‘lishi va oshib ketmacligiga ahamiyat berish kerak. Agar ciz 50 yoshda ham 25 yoshda kiygan o‘lchamdagi koctyumlarni kiyib yurgan bo‘lcangiz, demak, o‘zingizga “+5” baho qo‘ycangiz bo‘ladi. Eng muhimi chekmaclik, haddan ziyod to‘yib ovqatlanmaclik va ichkilikka ruju qo‘ymaclikdir. Uyqu tartibiga qat’iy rioya eting — bir paytda uyquga yotishga harakat qiling. Jicmoniy harakatlar eca juda muhim. Biroq me’yordan oshirib, organizmga og‘irlik tushirmang. Eng yaxshici, cuzishga qatnash va piyoda yurishdir.

Tadqiqotlardan shu narca aniqlanganki, agar odam haftaciga ikki coat piyoda yurca, jicmoniy harakatlarni yana biroz oshirishga ham, albatta, ehtiyoj tug‘iladi.

“AiF”ning 40-conidan O‘zAS tarjimasi.