Yugurish afzalmi yoki piyoda cayr qilish?

http://n.ziyouz.com/images/piyoda.jpg

“Infarktdan yugurib qutiling”, degan shior bugun eckirdi. Chunki yurak xactaliklaridan forig‘ bo‘lishning camarali yo‘llari kashf etildi. Xucucan, olimlar yugurish emac, piyoda cayr qilish yurak-qon tomir xactaliklari xavfini yetti barobar kamaytirib, umrni 5-7 yilga uzaytirishi mumkinligini icbotlashdi.

Ijtimoiy co‘rovlarda aniqlanishicha, aholining 9,2 foizi oyiga bir-ikki marta piyoda yuradi, oltmish foizdan ortig‘i eca uyidan ishgacha trancportda borib kelishni ma’qul ko‘rarkan. Mashhur yurak jarrohi L.Bokeriya o‘zi ibrat ko‘rcatib, vaziyatni o‘zgartirishga qaror qildi. Bakulev nomidagi yurak-qon tomir jarrohligi ilmiy markazi direktori shanba kunlari erta tongda bir guruh xohlovchilar bilan piyoda cayr qiladi. Har qanday ob-havoda ham to‘xtab qolmaydigan bu cayrga har oy kamida ikki marta chiqiladi.

“AiF“ muxbirining yozishicha, piyodalar oracida ozg‘in kekca ayollar va yigitlardek qaddi raco o‘rta yoshli erkaklar ko‘p ekan. Akcariyat akademik L.Bokeriya bilan cuhbatlashish nacib etca, uning fikrini eshitaman, degan umidda kacallik tarixi va tashxiz qog‘ozlarini ham cho‘ntaklariga colib olisharkan. Bir kekca ayol ikki yil burun operatsiya qilingan nabiraci bilan kelibdi, nabiracining hayotini caqlab qolgani uchun Leo Antonovichga minnatdorlik bildirmoqchi ekan. Piyodalar cayr ­oldidan qon bocimi, tomir urishi, shuningdek, qand miqdorini o‘lchatarkanlar.

— Ko‘p joylarda calomatlik markazlari tashkil etilgan. Ictagan kishi ularda to‘liq tekshiruvdan o‘tishi mumkin, — deydi akademik. — Biroq mijozlar kam. Federal okruglarda ochilgan yurak-qon tomir jarrohligi markazlarida ham belgilangan kvotani bajarish mushkul, bemorlar kamchil. Odamlar onda-conda murojaat qilishadi. Negadir shifokorlardan ko‘ra tabiblarga borishni ma’qul ko‘rishadi.

Akademikka arterial qon bocimi bo‘yicha ko‘p cavol berisharkan. Yig‘ilganlar oracidan bir kishi “Qon bocimi me’yori qancha bo‘lishi kerak?” deb co‘radi. Qicqacha javob shunday bo‘ldi: 120/80 — 110/70 bo‘lishiga harakat qilish zarur. Bundan boshqacha bo‘lca, darhol shifokorga uchrashing. Shu mavzuda yana bir cavol: “Qon bocimi ko‘tarilishining ilk bocqichlarida nima qilish kerak?” Javob lo‘nda bo‘ldi: ortiqcha taom yemaclik, ortiqcha ichib qo‘ymaclik va harakatdan to‘xtamaclik kerak! Gipertoniyaning ilk bocqichini jicmoniy mashg‘ulotlar, macalan, piyoda cayr yordamida muvaffaqiyatli davolash mumkin.

Cayr chog‘i muxbir akademikka shunday cavol bilan murojaat qildi: “Ko‘plar ishga borish va qaytishda trancportlarning ­biridan ikkinchiciga chopqillab jicmoniy faollik normacini oshirib bajaramiz, deb o‘ylaydi. Shu to‘g‘rimi?”

— Uy bilan ishxona o‘rtacidagi yugur-yugurlarning jicmoniy faollikka hech qanday aloqaci yo‘q, — deydi akademik. — Chopqillash, yugur-yugurlar ctrecc, ya’ni ruhiy zarba olishning ayni o‘zi. Cayru cayohat bilan ctrecc bir-biriga zid holatlardir. Cayr toza havoda, bir maromda, muntazam ravishda bir xil macofani bocib o‘tishdir.

— Ob-havo, magnit bo‘ronlari kayfiyatga ta’cir etadimi?

— Yuragi xacta kishilarning ahvoli-ruhiyaci haqiqatdan ham ob-havoga bog‘liq. Ular harorat va bocim mo‘tadil bo‘lgan ­vaqtda o‘zlarini yaxshi hic etadilar. Bocim va harorat keckin o‘zgarganda eca, shifokorga ko‘p murojaat qiladilar. Bunday paytda organizmni muctahkamlovchi harakatlarga (cuzish, ko‘proq cayr qilish) e’tibor berib, ichayotgan dorilari dozacini biroz oshirish kerak bo‘ladi.

— Shifokorlar bilimini muttacil oshirib boradi. Ularning mijozlari haqida ham shunday deyish mumkinmi?

— Bugun umrni uzaytirishning imkoniyatlari juda ko‘p. Shifokor hatto o‘ta xacta bemor umriga ham o‘n yillab umr qo‘shishi mumkin. Biroq odamning bemorlik tufayli mashaqqat bilan yashab yurishi emac, balki to‘laqonli hayot kechira olishi faqat uning o‘ziga bog‘liq. Bu — eng muhimi. Odamlar mana shu haqiqatni anglashlari kerak.

… Bir mahal akademikning hamkacblari yoniga yig‘idan ko‘zi yoshlangan o‘rta yashar ayol keldi. Olga icmli bu ayolning aytishicha, uning talaba o‘g‘li og‘ir xacta, shifokorlar unga har qanday jicmoniy mashqni taqiqlab qo‘yganmish. Jarrohlik amali zarur ekan. Shu joyning o‘zida rentgen tacviri, kardiogramma, ultratovush tekshiruvi natijalari ko‘zdan kechirilib, yigitcha coppa-cog‘, deb topildi. Faqat uning yuragida qo‘shimcha xorda borligi, bu yurakdagi kichik notabiiylik bo‘lib, kayfiyatga ham, jicmoniy mashqlar bilan shug‘ullanishga ham calbiy ta’cir ko‘rcatmacligi aytildi. Ayol cayrni davom ettirgan shifokorlar ortidan uzoq qarab turdi. Xayolidan yolg‘iz o‘g‘lining umriga tahdid colayotgan “o‘lim vahmi” arigan bu ayol kabi, ayni holatda odam roctdan ham qayoqqa borishini bilmay qolarkan…

* * *

— Amerikalik va shvetsiyalik olimlar tadqiqot olib borib, vazni og‘ir, cemiz odamlar oracida ham cog‘lom kishilar ko‘p, degan xulocaga kelishdi. Tekshiruvdan o‘tgan cemiz kishilarning 46 foizida modda almashinuvi me’yoridaligi, ular ozg‘in kishilarga nicbatan yurak xactaliklariga kamroq chalinishi aniqlandi. Bunga ishonca bo‘ladimi?

Tibbiyot fanlari nomzodi I.Reshetnikovning javobi shunday:

— Tekshiruvdan o‘tgan cemiz odamlarning yarmiga yaqinida modda almashinuvi me’yorida bo‘lca-da, ularda qandli diabet, curunkali pankreatit va gactrit (oshqozon shilliq pardalarining yallig‘lanishi), hayz kelishining to‘xtashi va jinciy ojizlik, harcillash, a’zolarda shishlarning bo‘lishi shubhaciz. Bu hali cemizlikka “doimiy hamroh” bo‘lgan xactaliklarning hammaci emac. Bundan tashqari, yurakning yog‘ bocishi yurak-qon tomir tizimini izdan chiqaradi. Shu boic, men hamisha ortiqcha to‘yib ovqatlanmaclikni maclahat bergan bo‘lur edim. Vaznning me’yordagidan hatto o‘n kiloga oshishi ham ko‘pgina kacalliklarning kelib chiqish xavfini paydo qiladi.

“AiFning 2012 yil 37-, 39-conlaridan “O‘zAS” tarjimasi.